فکر می‌کنید چقدر باسواد هستید؟ نگاهی به تعریف جدید یونسکو از سواد

یونسکو، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، با تعیین ۱۲ شرط برای باسوادی، به تعریف جدیدی از «سواد» مبادرت کرده است. این اقدام یونسکو، به سرعت در فضای مجازی پیچید و بسیاری از رسانه‌ها آن را منتشر کردند.

بر اساس تعریف جدید یونسکو از «سواد»، باسواد کسی است که قادر به ایجاد تغییر در زندگی خود از طریق خوانده‌ها و دانسته‌هایش باشد. پس از مروری کوتاه بر پیشنیه تعریف سواد در یک قرن گذشته، تعریف نوین از «سواد» را مورد کنکاش قرار می‌دهیم.

تاریخچه تعریف سواد در جهان

در آغاز قرن بیستم، نخستین تعریفی که از «سواد» ارائه شد، به توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری در هر کشور محدود می‌شد. به این ترتیب، باسواد به کسی گفته می‌شد که می‌توانست به زبان مادری خود، بخواند و بنویسد.

اما در پایان قرن بیستم، این تعریف از سوی یونسکو دست‌خوش تغییر و تحول شد؛ مطابق تعریف جدید، توانایی استفاده از رایانه و یاد داشتن یک زبان خارجی به توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری، اضافه شد. بنا بر این تعریف، باسواد به افرادی گفته شد که توان خواندن و نوشتن، به‌کارگیری رایانه و صحبت به یک زبان خارجی را داشتند.

یونسکو در دهه دوم قرن بیست‌ویکم، مفهوم «سواد» را ارتقاء داد؛ به طوری که ماهیت سواد متحول شد. سازمان ملل معیارهای جدیدی را برای یک فرد باسواد تعیین نمود. شاخص‌های دوازده‌گانه جدید سازمان ملل برای سواد، عبارتند از:

۱. سواد عاطفی: توانایی ایجاد ارتباط عاطفی با خانواده و دوستان.
۲.  سواد ارتباطی: توانایی ایجاد ارتباط مناسب با دیگران و دانستن آداب اجتماعی.
۳. سواد مالی: توانایی مدیریت مالی خانواده، دانستن روش‌های پس‌انداز و توازن درآمد و هزینه.

۴. سواد رسانه‌ای: توانایی تشخیص معتبر و یا نامعتبر بودن یک رسانه.
۵. سواد تربیتی: توانایی تربیت فرزندان به نحو شایسته.
۶. سواد رایانه ای: داشتن مهارت‌های لازم برای به‌کارگیری رایانه.

۷. سواد سلامتی: داشتن اطلاعات مهم درباره تغذیه سالم و کنترل بیماری‌ها.
۸. سواد نژادی و قومی: شناخت نژادها و قومیت‌ها مطابق احترام متقابل و عدم تبعیض.
۹. سواد بوم شناختی: دانستن راه‌های حفاظت از محیط زیست.

۱۰. سـواد تحلیلی: توانایی شناخت، ارزیابی و تحلیل نظریه‌های مختلف و ایجاد استدلال‌های منطقی بدون تعصب و پیش فرض.
۱۱. سـواد انرژی: توانایی مدیریت مصرف انرژی.
۱۲. سـواد علمی: علاوه بر سـواد دانشگاهی، توانایی بحث یا حل و فصل مسائل با راهکارهای علمی و عقلانی مناسب.

تکلیف چیست؟

بنا بر این تعریف، و مطابق شاخص‌های فوق، چنانچه شخصی در یک رشته دانشگاهی موفق به دریافت مدرک دکترا هم بشود، اما از این شاخص‌ها برخوردار نباشد، تنها به میزان ۵ درصد باسواد خواهد بود.

حال، سیستم‌های مختلف باید با این معیارهای داوازده‌گانه سطح سـواد افراد خود را بیازمایند و تا دیر نشده در صدد رفع آن برآیند؛ در غیر این‌صورت، چه بسا مجبور باشیم دانش‌آموختگان دیروزی را با معیارهای امروزین، در صف بی‌سوادها قرار بدهیم.