مهر ۱۴, ۱۳۹۹
بررسی وضعیت اجاره‌نشینی در ایران/بهار عباسی
ماهنامه خط صلح – کاهش نرخ ارز، عدم حمایت بخش دولتی و نبود قانون برای حمایت از مستاجران باعث افزایش جهشی نرخ اجاره مسکن در ایران شده است.
پروین، شصت ساله، که دو دختر دانشجو دارد و اکنون در یک محله‌ی حاشیه‌نشین زندگی می‌کند، می‌گوید: «چهار سال است دیگر مستاجر نیستیم و در یک محله‌ی حاشیه‌نشین خانه ساخته‌ایم ولی آّب، برق و گاز نداریم و زمستان‌ها ورودی خانه‌ی ما با برف مسدود می‌شود ولی باز راضی هستیم چون شوهرم کارگر روزمزد است وکمتر خانه است و ما نمی‌توانستیم در یک منطقه‌ی بهتر خانه بخریم. مجبور حاشیه‌نشینی را انتخاب کردیم»، او در ادامه می‌افزاید: «وقتی که مستاجر بودیم صاحب خانه چند بار به ما تذکر داد که نباید مهمانی بگیریم و حتی به زیاد کردن صدای اخبار ما حساس بود و رفت و آمدهای ما را کنترل می‌کرد و هرسال قیمت اجاره مسکن را افزایش می‌داد و ما مجبور این خانه را ساختیم، یک‌بار به کمیته امداد رفتم و وضعیتم را در یک نامه نوشتم و گفتم واقعا ماهانه به کمک احتیاج دارم آنها گفتند تو که طلاق نگرفتی ما فقط از زنانی حمایت می‌کنیم که طلاق گرفته باشند و اصلا جواب من را ندادند گفتم دخترم مریض است حداقل ماهانه پول داروهایش را بدهید ولی جوابی نگرفتم، زندگی حاشیه نشینی واقعا خطرناک است بعضی شب‌ها محل رفت و آمد افراد معتاد است چند بار به شهرداری رفتم و تقاضای گاز کردم گفتند؛ در محدوده‌ی شهری نیستید و ما به شما هیچ امکاناتی نمی‌دهیم».
به گزارش ایرنا (کد خبر: ۸۳۴۴۳۳۱۰) حدود ۳۰ درصد جمعیت ایران اجاره نشین هستند که این نسبت در استان تهران بیش از ۵۱ درصد و در شهر تهران حدود ۴۴ درصد است و در سال‌های اخیر به دلیل افزایش قیمت مسکن و فقدان هر نوع برنامه حمایتی از مستاجران و کنترل اجاره بها، هزینه مسکن بر سفره مستاجران تاثیر منفی گذاشته است.
نبود عدالت اجتماعی در توزیع درآمد و افزایش خط فقر از جمله عواملی است که باعث شده قشر پایین اجتماع ضعیف‌تر شوند و طبقه‌ی بالای جامعه ثروتمندتر. فاصله‌ی طبقاتی هر روز بیشتر دیده می‌شود و هیچ برنامه‌ای برای برابری اجتماعی و کاهش میزان فقر در جامعه وجود ندارد.
شهرنشینی و معضلات اجاره نشینی
در قرون اخیر مردم بیشتر تمایل به شهر نشینی داشته‌اند و این یک پدیده‌ی جهان شمول است و اگر این روند ادامه داشته باشد سازمان ملل پیش بینی کرده است که تا سال ۲۰۳۰ حدود ۶۰ درصد جمعیت جهان ساکن مناطق شهری خواهند شد و با افزایش شهرنشینی، اجاره نشینی روز افزون در کنار عدم تطابق درآمدها، تورم و نرخ افزایش قیمت مسکن که اجاره بها نیز تابعی از آن محسوب می‌شود، مشکلات فراوانی در جامعه ایجاد می‌کند. مخصوصا برای جوانانی نه پس انداز و نه شغل با درآمد مناسب دارند و از هیچ نوع تسهیلات دولتی بهره مند نیستند به سختی می‌توانند اجاره بها را پرداخت کنند و حتی اجاره نشینی برای آنها به سختی ممکن خواهد شد.
عوامل موثر بر نرخ و میزان اجاره بها
افرادی که اجاره نشین هستند هر روز سفره آنها تنگ‌تر می شود و با افزایش نرخ ارز، موجر نیز هر سال اجاره بها را بیشتر می‌کند. قسمت عمده‌ی درآمد خانوار کارگری صرف هزینه مسکن می‌شود و طبق آمار به دست آماده از گزارش‌های رسمی و با توجه به میزان در نظر گرفته شده برای حداقل حقوق دستمزد کارگران توسط شورای عالی کار نسبت این هزینه هر سال بیشتر از سال قبل می‌شود. روندی که از سهم هزینه‌های روزانه خانواده کم کرده و همین مسئله کیفیت زیست کارگران و خانواده‌ی آنها را بیش از پیش کاهش می‌دهد. قیمت مسکن، نرخ ارز، میزان سود بانکی و عرضه و تقاضا چهار عامل تعیین کننده نرخ اجاره مسکن محسوب می‌شوند. درایران هرچه قیمت مسکن بالاتر رود قیمت اجاره هم افزایش پیدا می‌کند و با کاهش نرخ سود بانکی نرخ اجاره هم افزایش پیدا می‌کند و با افزایش نرخ ارز هم در بازار قیمت‌ها بالا می‌روند و چون در بازار مسکن عرضه کمتر از تقاضا است منجر به افزایش قیمت‌ها می‌شود. به دلیل افزایش ناگهانی قیمت‌ها قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است افرادی که از قبل مالک بودند با افزایش رشد غیرمنطقی مسکن همراه می‌شوند و اقشار پایین جامعه که فاقد مالکیت هستند فقیرتر می‌شوند. به دلیل افزایش اجاره بها حاشیه نشینی افزایش پیدا کرده است و حتی کسانی که حاشیه نشین هستند هر روز از توانایی‌شان برای پرداخت همان اجاره اندک در حاشیه شهر کمتر شده و بیشتر به زندگی در کانکس و کانتینر روی می‌آورند.
هزینه‌ی زمین قسمت اصلی هزینه‌ی مسکن را تشکیل می‌دهد، اگر زمین به صورت ارزان در دسترس عموم مردم و ساخت و ساز زیاد باشد اجاره بها هم کاهش پیدا می‌کند. برای این کار باید سیاست‌های مناسبی ارائه شود ولی در این زمینه هیچ کار جدی نمی شود. تحول ساختاری در سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و توزیع عادلانه‌ی منابع برای توقف یا کاهش سودبری سرمایهداری بزرگ املاک شهری گامی اساسی برای حل بحران مسکن و از میان برداشتن منافع سوداگران به نفع اقشار متوسط و فرودست است. تلاطم بازار مسکن، با حجم سنگینی از فشار روحی همراه است که خود را به تمامی به خانه‌ها سرازیر می‌کند. در این فصل همان آرامش نسبی که وجود دارد نیز، از خانه‌ها کوچ می‌کند و بیشترین فشار این مسئله بر دوش سرپرست خانوار و در واقع مستاجر است. ثبات در هر موضوعی به آثار مثبت روحی می انجامد و عدم ثبات، درست مانند عدم امنیت به تنش و تشویش منجر می‌شود؛ به خصوص در خانواده هایی که فرزندان بزرگسال دارند و همچنان مستاجر هستند. در واقع عمق مسئله حق سرپناه که برای بسیاری از شهروندان از مسیر اجاره نشینی میسر می شود تا به خطر افتادن سلامت روان اجتماعی پیش می‌رود.
تعداد واحدهای مسکونی در ایران متناسب با رشد جمعیت افزایش پیدا نکرده است و بسیاری از واحدها جنبه مصرفی نداشته‌اند و در قالب املاک خالی از سکنه خالی باقی مانده‌اند. آمارها حاکی از افزایش مستاجران در بازار مسکن است و این مسئله متعاقبا کاهش تولید را به همراه داشته و توانایی پرداخت اجاره‌ی مسکن برای بیشتر مردم جامعه کاهش یافته است. بر اساس گزارش خبرگزاری دانشجو (کد خبر: ۷۲۷۲۳۷)، نماینده مردم دشتی و تنگستان در مجلس شورای اسلامی گفته است تغییر نرخ ارز موجب کاهش ارزش پول ملی شده و این مسئله بر بازار‌های اقتصادی دیگر مانند بازار مسکن نیز اثر گذاشته است، بنابراین وقتی یک متغییر کلان مانند ارز در اقتصاد جابه جا شده و یا نرخ تورم به صورت نقطه به نقطه در حال افزایش است، وقتی قدرت مالی مردم برای خرید مسکن پایین بیاید، آن وقت آنها مجبور هستند که به اجاره نشینی روی بیاورند، در آن زمان فرد مستأجر که اعتبار قابل توجهی برای خرید مسکن تهیه کرده، آن پول را برای هزینه اجاره مسکن اختصاص می‌دهد واین افزایش تقاضا موجب می‌شود نرخ و سطح اجاره‌ها بالا برود.
تاثیر کرونا برافزایش نرخ اجاره مسکن
کارشناسان پیش بینی کرده‌اند به دلیل تبعات ناشی از شیوع کرونا، افزایش تورم در ایران سیر صعودی خواهد داشت و اجاره بها در شهرهای مختلف ایران افزایش پیدا می‌کند این میزان افزایش در کلان شهرهای ایران فشار مضاعفی بر خانواده‌های مستاجر وارد می کند. به دلیل شیوع کرونا قیمت اجاره بها با وجود مشکلات اقتصادی افزایش پیدا کرده است و مشاوران املاک همچنان به افزایش نرخ‌ها ادامه می‌دهند. ایران در بین ۱۰۶ کشور جهان از لحاظ دسترسی خانوار به مسکن یا نسبت قیمت مسکن به درآمد شرایط مطلوبی ندارد و در رتبه هفتم جهان است و شهر تهران در بین ۴۵۸ شهر، رتبه پنجم جهان را دارد(فارس نیوز؛ ۱۵ مرداد ۹۹)
معضل حاشیه نشینی به دلیل افزایش اجاره بها
در بازار مسکن به دلیل کاهش معاملات برای مدتی رشد قیمت متوقف می‌شود ولی در بازار اجاره‌ی مسکن هیچ گونه تغییری روی نمی‌دهد و همچنان قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کنند. افزایش نرخ اجاره باعث تغییر سبک زندگی مردم شده است و به مرور خانه‌های مردم کوچک‌تر شده‌اند همچنین به دلیل افزایش اجاره بها بیشتر کارگران در شهرهای بزرگ که توان پرداخت اجاره بها را ندارند در خانه‌های جمعی زندگی می‌کنند و یا بر روی پشت‌بام‌ها می‌خوابند و برای آن مبلغ کمتری می‌پردازند. به دلیل گرانی مسکن و افزایش اجاره بها معضل حاشیه نشینی و کانکس نشینی در شهرهای بزرگ افزایش پیدا کرده است.
سخن پایانی
دولت باید با درنظر گرفتن سیاست‌های حمایتی برای عرضه‌ی مسکن شرایط بهتری را برای مستاجران فراهم کند و سازنده‌ها باید مسکن ساخته شده را به بازار اجاره تزریق کنند تا با اجاره دادن آنها بازار اجاره نشینها وضعیت منصفانه‌تری داشته باشد. متاسفانه هیچ کدام از سیاست‌های دولت در رابطه با اجاره‌ی مسکن و حمایت از اجاره نشینها همانطور که انتظار می‌رفت اثرگذار نبوده است. توزیع مسکن و تنظیم نرخ اجاره بها به نحوه‌ی مناسبی در جهت استفاده از اقشار پایین اجتماع صورت نگرفته است و این مسئله موجب بروز بحران حاشیه نشینی شده است. بسیاری از راه‌حل‌های مختلفی که از سوی مسئولان دولتی ارائه شده‌اند بیشتر موقتی بوده‌اند و بیشتر جهت‌دار از یک طبقه حمایت کرده‌اند و بیشتر در خدمت منافع مالکان مسکن بوده است و هیچ وقت به کم شدن بحران مسکن و کاهش اجاره نشینی کمک نکرده است. و بیشتر سیاست‌ها شکاف طبقاتی و ناعدالتی‌های اجتماعی را افزایش داده است. طرحهایی مانند مسکن مهر نیز که هنوز طرفداران پرشماری دارند، از آن رو که مشکلات فراوانی بر آنها مترتب است و در چارچوب سلطه بازار عمل می‌کنند چارهساز نبوده و خود به نوعی به ایجاد نابرابریهای تازه منجر شده است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر